|
|
| (468 tussenliggende versies door 8 gebruikers niet weergegeven) |
| Regel 1: |
Regel 1: |
| − | Op de etymologiebank is aan gebruikers de mogelijkheid geboden een melding te maken van woorden die ze hebben opgezocht maar die nog niet zijn opgenomen in de etymologiebank. Hieronder een lijst van deze woorden. Iedereen is van harte uitgenodigd op de Etymologiewiki de etymologie van deze woorden te beschrijven of een eerste aanzet daartoe te doen. Belangrijk is om te beginnen vast te stellen wanneer het woord voor het eerst in het Nederlands is gebruikt. Het eerste voorkomen kan bijvoorbeeld worden opgezicht in de historische krantenbank van de KB of de historischekrantenpagina. | + | Op de etymologiebank is aan gebruikers de mogelijkheid geboden een melding te maken van woorden die ze hebben opgezocht maar die nog niet zijn opgenomen in de etymologiebank. Hieronder een lijst van deze woorden. Iedereen is van harte uitgenodigd op de Etymologiewiki de etymologie van deze woorden te beschrijven of een eerste aanzet daartoe te doen. Belangrijk is om te beginnen vast te stellen wanneer het woord voor het eerst in het Nederlands is gebruikt. Het eerste voorkomen kan bijvoorbeeld worden opgezocht in de [https://www.delpher.nl/ Delpher.nl] of via de doorverwijzingen op [http://kranten-historisch.startpagina.nl/ Startpagina.nl]. |
| | | | |
| − | Lijst van gemelde woorden waarvan de etymologie ontbreekt:
| + | De lijst van gemelde woorden waarvan de etymologie ontbreekt, is alfabetisch opgedeeld om de lengte van het bestand niet te groot te maken: |
| | | | |
| − | '''[[adaptief]]'''
| + | [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/A|A]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/B|B]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/C|C]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/D|D]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/E|E]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/F|F]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/G|G]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/H|H]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/I|I]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/J|J]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/K|K]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/L|L]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/M|M]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/N|N]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/O|O]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/P|P]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/Q|Q]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/R|R]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/S|S]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/T|T]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/U|U]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/V|V]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/W|W]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/X|X]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/Y|Y]] - [[Etymologiewiki:Lijst gemelde ontbrekende woorden/Z|Z]] |
| − | | |
| − | '''[[alhambra]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[apelazarus]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[Ardennen]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[autosomaal]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[bariatrie]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[beerput]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[bittere eind]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[Blauwdotter]]''' inwoner van Noordwijk aan Zee
| |
| − | | |
| − | '''[[blog]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[bloempotkapsel]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[boeggolver]]''' uit een vertrouwelijk psychologisch rapport( betrof een patiënt)
| |
| − | | |
| − | '''[[borsthoning]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[Breust (Breusj, brust, Brustem)]]''', een (plaats)naam
| |
| − | | |
| − | '''[[caryopteris]]''' plantnaam
| |
| − | | |
| − | '''[[clownesk]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[conservatisme]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[constitutionalisme]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[damesvoetbal, vrouwenvoetbal]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[desinteresse]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[Dieze]]''', riviertje, o.a. in Den Bosch
| |
| − | | |
| − | '''[[dijkgeschot]]''' bepaald soort (oude) waterschapsbelasting. Bij het ontstaan van de waterschappen rond de 13e eeuw moesten de landbezitters ieder, naar rato van het bezit, een stuk dijk onderhouden. Later werd dat fysieke onderhoud vervangen door het heffen van een belasting, het dijkgeschot
| |
| − | | |
| − | '''[[doodlopend|doodlopende straat]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[drievuldigheid]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[dukenburg|Dukenburg]]''', de huidige naam van een in de jaren 60 gebouwde wijk van Nijmegen op het voormalige Landgoed Huis de Duckenburg bij Nijmegen uit de 17e eeuw. In Groesbeek bij Nijmegen is ook een gebied dat Dukenburg heet. Burg slaat volgens mij op burcht. Duken weet ik niet, maar omdat beide gebieden van oorsprong in de natuur liggen, zou het kunnen slaan op eenden, gezien de burcht op graaf? De adel? maar in hoeverre de engelse taal daarmee te maken had in de middeleeuwen ias mij niet bekend. Voorheen woonde ik op de Stollenbergweg op een stuwwal bij Nijmegen. Stolberg zou ook kunnen slaan op de adel, maar ik leid stollen meer af van een soort vulling van holten in de aarde gezien de stuwwal uit de ijstijd.
| |
| − | | |
| − | '''[[duurzaam]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[echtbreuk]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[eekhoorntjesbrood]]''' (eetbare paddestoel, Duits: Steinpilze)
| |
| − | | |
| − | '''[[eenlobbig]]''': Het botanische woord "eenlobbig", eenzaadlobbig, en "tweelobbig", tweezaadlobbig, ontbreekt in de etymologische lijsten. "Lob" (kraag, afhangende strook kant, klomp °1567) staat er wel in, maar ik zie het verband niet meteen. Vlaams botanist Matthias de L'Obel, de Lobel (Lille/Rijssel, 1538 - 1616), alias Lobelius, staat bekend als eerste om het onderscheid tussen beide te bestuderen. De overeenkomst van "lob" in zijn naam is eigenaardig. Of puur toeval?
| |
| − | :Dat lijkt me toch echt toeval - de volledige term is 'zaadlob', en ik denk aan een afleiding van lob = kwab, waarschijnlijk bedoeld als leenvertaling van het internationale woord 'cotyledon' (van een Grieks woord dat zoiets als 'kopvormige holte' lijkt te betekenen). - [[Gebruiker:Andre|Andre]] 7 sep 2011 17:29 (CEST)
| |
| − | | |
| − | '''[[eethoek]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[fatik]]''' in Vlaanderen: gevangene die in de gevangenis als speciaal, en begeerd, baantje heeft voedsel rond te brengen
| |
| − | | |
| − | '''[[felicitatie]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[flessen]]''' oplichten
| |
| − | | |
| − | '''[[foeksen]]''' Gelders woord voor door elkaar hutselen, foeks = andijvie
| |
| − | | |
| − | '''[[gastrulatie]]''', gelezen in een artikel over celmechanica in De Groene Amsterdammer
| |
| − | | |
| − | '''[[gek als een deur]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[gelijkheid, gelijkwaardigheid]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[Groningen]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[haal]]''' 'slag met een zwaard, pennenstreek'
| |
| − | | |
| − | '''[[haartje betoeterd]]''', in: ben je een haartje betoeterd!
| |
| − | | |
| − | '''[[heurne]]''', heuvel
| |
| − | | |
| − | '''[[hielstijf]]''' (hielstuk): in de jaren ‘40 en ‘50 werkte ik in de maatschoenmakerij en daar gebruikten we dat woord voor contrefort. Bij U heet dat hielstuk.
| |
| − | | |
| − | '''[[horzik, hoorzik]]''': op diverse plaatsen in Brabant kom je dit als wijk- of straatnaam tegen. Waar komt dat vandaan of wat is dat?
| |
| − | | |
| − | '''[[implementator]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[individualisme]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[jufferblok]]''' maritiem. Houten blok met 3 gaten waardoorheen lijnen worden geregen als onderdeel van een takel waarmee het staande wand wordt gespannen, de zg reep.
| |
| − | | |
| − | '''[[kal(l)isj geven]]''', harde trap tegen een bal geven. Vanwaar komt dit woord uit het Tiens dialect?
| |
| − | | |
| − | '''[[kassiewijle]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[kavelingen]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[kernbom]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[kift]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[kijkbuis]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[kiksaus]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[kleinkind]]'''
| |
| − | | |
| − | <s>'''[[klootjesvolk]]'''</s>. Ik heb altijd gedacht dat het woord "klootjesvolk" verband had met het grootgrondbezit. Een "kloot" aarde is het kleinste stukje grond wat je kunt bezitten, namelijk de kloot aarde waar je op staat, of de kloot aarde waar je huisje op staat. Meer grond bezit je niet. Misschien is het interessant om dat eens te onderzoeken.
| |
| − | * '[http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/klootjesvolk Klootjesvolk]' heeft al een pagina, daarom doorgestreept. Wel staan daar verschillende mogelijke verklaringen, dus als iemand nadere informatie heeft is dat natuurlijk nog altijd welkom. - [[Gebruiker:Andre|Andre]] 8 sep 2011 09:38 (CEST)
| |
| − | | |
| − | '''[[klopjacht]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[kojangen]]''' Betekenis: slingeren van het schip. Kojang = 23 pikol. Hoe is het van gewichtseenheid tot werkwoord slingeren gekomen? (op meerdere plaatsen in deze betekenis gevonden)
| |
| − | | |
| − | '''[[korenwolf]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[krankjorem]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[kroonsteen]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[kwelgeest]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[mariadistel]]''' (Silybum marianum)
| |
| − | | |
| − | '''[[monarchisme]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[liberalisme]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[lid]]''' in de uitdrukking ''een lid of zes''. In een oud liedje over de Garnalenvisserij in Volendam kwam ik de uitdrukking 'een lid of zes' tegen. Het liedje heet: De Garrenkwak en de derde regel daarvan luidt: "Van Rijsendam tot het hoekje van de Nes, daar vang je bepaald een lid of zes. Kan iemand mij vertellen wat dit te betekenen heeft?
| |
| − | | |
| − | '''[[looptelefoon]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[luisterrijk]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[moekerig]]''', nw-veluwe - Ermelo 'benauwd-warm, drukkend (van weer)'
| |
| − | | |
| − | '''[[module]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[motivatie]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[normenkader]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[nuver]]''' in Gronings 'lief/aardig/rein', in Fries 'raar/zonderling'
| |
| − | | |
| − | '''[[ochtendkrieken]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[oelebord, ulebord, uilenbord]]''', klein driehoekig raam van een dakschild
| |
| − | | |
| − | '''[[oldtimer]]''', 'bijzondere, oude auto' (ook in het Duits) (Eng.: vintage car, veteran car)
| |
| − | | |
| − | '''[[olieslaan]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[omschot]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[onderwijs]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[onfortuinlijk]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[ontluisterend]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[oostenrijker]]''' Noord-Hollands voor 'meevaller'
| |
| − | | |
| − | '''[[openbaring]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[oplichting]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[oprapen]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[otolietorgaan]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[overvleugelen]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[pabbezail]]''' (Tiens dialect), komt waarschijnlijk van ''rabechas'' (solde) in het Spaans. Het woord wordt vaak gebruikt in deze streek voor rommel maar ook voor slecht volk. In Glabbeek bij Tienen is er trouwens een veldslag geweest tegen de Spaanse legers en treft men nog Spaanse familienamen aan zoals Vica.
| |
| − | Tienen ligt in Vlaams-Brabant tussen St-Truiden en Leuven.
| |
| − | | |
| − | '''[[paletti]]''': in een Oeteldonkse uitdrukking ‘Alles paletti’ (alles okay). Zelf vond ik (http://li.wikipedia.org/wiki/Alles_paletti): Alles paletti is verwaant an pleite, dat in 't Nederlands weg of verdwenen betekent en via 't Jiddische pleta dat vlucht betekent en 't Bargoens in 't Nederlands is kaome. 't Jiddische waoërd gèèt truuk óp 't Hebreeuwse p'leta dat redding en överbliefsel betekent. 't Duutsje waoërd pleite of Pleite, gèèt direc truuk op 't Hebreeuws en betekent bankroet. Alles paletti is mèt die betekenis verwaant en betekent dan ooch dat me gódsedaank nog ènniges haat wete te redde van d'r bankroet.
| |
| − | | |
| − | '''[[pandoering]]''' = Vlaams, pak slaag, aframmeling, ook figuurlijk; voorbeeld laatst op de BRT-TV: Feyenoord bekwam te Eindhoven op het veld van PSV een ware pandoering: 10-0). Volgens http://www.encyclo.nl/begrip/pandoering en de Wikipedia is het van pandoer afgeleid, welk woord er wel in staat.
| |
| − | | |
| − | '''[[pleischaal]]''' , waarvan het synoniem parallelliniaal is. In 'Onze zeilvissloepen', geschreven door Frans Bly wordt het woord geschreven als peilschaal, doch dit is waarschijnlijk een zetfout. De algemeen gangbare term in de zeevaart is pleischaal. De meeste uitvoeringen ervan bestaan uit twee latten die parallel aan elkaar kunnen verschoven worden. Op de zijkanten van de lat is ofwel een graadverdeling of een verdeling in 32 kompasstreken aangebracht. Het toestel is dus een soort gradenboog dat dient om koersen of peilingen in de zeekaart te brengen.
| |
| − | | |
| − | '''[[pleverkouk]]''' gron.) eierkoek
| |
| − | | |
| − | '''[[pressie]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[plaaggeest]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[pleverkoek]]''' Gronings 'eierkoek'; wellicht van ‘palaveren’ (zie palaver), dat afkomstig is uit Portugal? Veel Portugese Joden zijn uitgeweken naar de Nederlanden. In het Gronings dialect wordt een eierkoek pleverkoek genoemd. Het is volstrekt onduidelijk waar dat woord vandaan komt. Prof Wout van Bekkum (hoogleraar Semitische talen) suggereert dat het woord plever afkomstig zou kunnen zijn van het woord palaveren. Na afloop van een begrafenis werd met name in de provincie Groningen een eierkoek geserveerd en werden brede palavers gevoerd. Met name de stad Groningen en Winschoten hadden grote Joodse gemeenschappen, zodat invloed van Portugese Joden verondersteld mag worden.
| |
| − | | |
| − | '''[[plunjebaal]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[pressie]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[pret]]''' in de uitdrukking ''Dat mag de pret (of pet) niet drukken''. Volgens mijn man is de uitdrukking ''dat mag de pet niet drukken'' omdat in vroeger tijden lijfeigenen de pet moesten afnemen voor hun meerderen. Uit protest namen zij de pet niet af, maar drukte alleen de klep naar beneden. Hij heeft deze verklaring ooit ergens gehoord/gelezen, maar we hebben het nooit meer kunnen vinden in boeken met uitdrukkingen en gezegden etc.
| |
| − | | |
| − | '''[[profetenbrood]]''' Wij kochten gisteren in Burgh-Haamstede 'profetenbrood' - gemaakt volgens een klassiek recept - wat is de oorsprong van deze benaming?
| |
| − | | |
| − | '''[[projectie]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[pruimentijd: tot in de -]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[raap]]''' in de uitdrukkingen ''de rapen zijn gaar'' en ''recht voor zijn raap''.
| |
| − | | |
| − | '''[[radicalisme]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[ribosoom]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[rozig]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[rustplaats]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[schaambeen]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[signaleren]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[sinken]]''': Het in onze regio Meetjesland wordt het woord ''sinken'' regelmatig gebruikt in de betekenis van onnozelheden, bijkomstigheden, overbodigheden. Voorbeelden: ''met al zijn/haar sinken''.
| |
| − | | |
| − | '''[[slaggaard]]''' stok, met enkele merktekens, waarmee men kan bepalen of het vaarwater nog voldoende diepte heeft.
| |
| − | | |
| − | '''[[soemel]]''' (antwerps): teil
| |
| − | | |
| − | '''[[Spaans]]''' in de uitdrukking ''Spaans benauwd''. Komt dit van: In spanje is het erg warm of ligt de herkomst verder weg? Zeg maar toen Nederland bezet werd door de spanjaarden en als de spanjaarden bv aan de deur klopten de mensen in huis het Spaans benauwd kregen?
| |
| − | | |
| − | '''[[spoorstaven]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[starnakel]] in de uitdrukking ''starnakel zat'' (straal bezopen)
| |
| − | | |
| − | '''[[stoutmoedig]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[stroopsoldaat]]''' 'iem. die precies doet wat de baas zegt om er beter van te worden'
| |
| − | | |
| − | '''[[tauw, tauwlaag, tau]]''' Zuidwest-Limburgse term: harde kalkbank ontstaan door verkitting van een kalksediment in een vroeg stadium na afzetting, gedurende een fase van lage sedimentatiesnelheid. Het is een laag die zich kenmerkt door een grotere hardheid dan de boven/onderliggende lagen kalksteen. Lokaal mergel genoemd. Een andere benaming is Heerd (heerdlaag).
| |
| − | | |
| − | '''[[tegenwoordigheid]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[teringwijf]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[theedoek]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[tijdelijk geheugenverlies]]''', of '''[[tga]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[toestendig]]''' = behorende aan, vooral Oost-Nederlands
| |
| − | | |
| − | '''[[transparantie]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[tweelingziel]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[Uilenburg, Uylenburg, Uulenborg]]''', deze benamingen komen in meerdere steden voor
| |
| − | | |
| − | '''[[uiteraard]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[verlaat]]''', het verlaat: Is dit woord niet afgeleid van een kleine donkere diepe ruimte ( alleen met ladder bereikbaar ) in het kasteel van ( landheer of koning ) , waar gevangenen in werden gehouden? Men waande zich daar in die kleine donkere stille ruimte echt alleen op de wereld, 'verlaten'.
| |
| − | :De afleiding in de etymologiebank (van een ander Mnl. werkwoord "verlaten" = (onder andere) overgieten) lijkt me eerlijk gezegd logischer. - [[Gebruiker:Andre|Andre]] 14 sep 2011 17:22 (CEST)
| |
| − | | |
| − | '''[[verzoenen]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[Vlaams, Vlaanderen]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[volatiel]]''' in financiële berichten
| |
| − | | |
| − | '''[[vossenbes]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[waterschap]]''' of hoogheemraadschap. Wanneer is deze naam voor het eerst aan dit eerbiedwaardige college gegeven?
| |
| − | | |
| − | '''[[weerkleed]]''' in de betekenis van kopie of afschrift
| |
| − | | |
| − | '''[[wichelroede]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[zachtmoedig]]'''
| |
| − | | |
| − | '''[[zwaardlelie]]'''
| |
